του Μανόλη Μπουχαλάκη
Η Βαλκανική χερσόνησος δεν είναι από εκείνα τα μέρη του κόσμου όπου βασιλεύει η ησυχία και η ομόνοια.
Είναι ένας τόπος όπου συνυπάρχουν λαοί που πολύ συχνά λύνουν τα προβλήματα τους δια του πολέμου. Η πολύχρονη αυτή κατάσταση στην οποία εμπλέκονταν αλλά και εμπλέκονται μεγάλες χώρες, ξεκίνησε το 19ο αιώνα. Ας δούμε μερικά γεγονότα για να καταλάβουμε καλύτερα τι συμβαίνει.
Οι Σέρβοι κατέκτησαν την ανεξαρτησία τους από τους Οθωμανούς το 1878, αλλά η αυτοκρατορία της Αυστρο-ουγγαρίας δεν επιθυμούσε την ένωση των Σέρβων της Αυστρίας με τη Σερβία. Ο αυτοκράτορας Φραγκίσκος Ιωσήφ θεώρησε ότι οι Σέρβοι πρέπει να υποταχθούν για να αποφευχθεί αυτό το ενδεχόμενο καθώς οι Τσέχοι και οι Κροάτες θα ήθελαν με τη σειρά τους ανεξαρτησία και ένωση με τους διασκορπισμένους λαούς τους στην περιοχή.
Οι Ρώσοι, από την άλλη, ήθελαν πάση θυσία να στηρίξουν τα σλαβικά φύλα στα Βαλκάνια για να μπορέσουν να έχουν πρόσβαση των αγαθών τους στη Μεσόγειο. Έτσι, στήριξαν την επανάσταση των Βουλγάρων κατά των Οθωμανών το 1876. Η Βρετανία και η Γαλλία όμως δεν ήθελαν τη Ρωσία στη Μεσόγειο και κατ'επέκταση την εδραίωση του Ρωσικού εμπορίου στην κρίσιμη αυτή θαλάσσια περιοχή.
Το 1908 η Αυστρο-ουγγαρία προσάρτησε τη Βοσνία για να μην πέσει στα χέρια της Τουρκίας που είχε αρχίσει να πέφτει στα νύχια των εθνικιστών Νεότουρκων. Η κίνηση αυτή εξαγρίωσε τη Ρωσία που εκσυγχρόνισε τις ένοπλες δυνάμεις της για πιθανό πόλεμο με την Αυστρο-ουγγαρία.
Οι Βαλκανικοί πόλεμοι έδωσαν τεράστια ώθηση στο Σερβικό εθνικισμό αφού πολλαπλασίασαν τα εδάφη της Σερβίας και ανέκτησαν το γόητρο της. Φυσικά, οι πόλεμοι αυτοί ωφέλησαν τα μέγιστα και την Ελλάδα η οποία επέκτεινε την κυριαρχία της.
Η Αυστρο-ουγγαρία προσπάθησε να περιορίσει τους Σέρβους και αυτοί αντέδρασαν με αποκορύφωμα τη δολοφονία του διαδόχου του θρόνου Αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάνδου το 1914 στο Σαράγεβο. Τα αποτελέσματα αυτής της πράξης είναι γνωστά. Ένα μήνα αργότερα ξεκινούσε ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος.
Μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, τα Βαλκάνια δόθηκαν (πλην της Ελλάδας) στη Σοβιετική σφαίρα επιρροής και οι εθνικισμοί καταπνίγηκαν.
Με την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης όμως οι παλιοί αυτοί εθνικισμοί ήρθαν πάλι στο προσκήνιο. Η Γιουγκοσλαβία διαλύθηκε με εμφύλιο, η Τσεχοσλοβακία άνευ εμφυλίου, ενώ επανήλθαν και οι ιδέες για "μεγάλη Σερβία", "μεγάλη Αλβανία", κλπ.
Η Ρωσία και οι ΗΠΑ, με "κομπάρσο" την ΕΕ, ήδη παίζουν τα δικά τους παιχνίδια σε μια προσπάθεια να μην περάσει η επιρροή του ενός ή του άλλου.
Στα γειτονικά μας Σκόπια, η κατάσταση βαίνει από το κακό στο χειρότερο αφού η Βουλγαρία ουσιαστικά μπλόκαρε τους Σκοπιανούς από το να μπουν στην ΕΕ επειδή θεωρεί ότι τα Σκόπια δεν είναι τίποτα άλλο από ένα Σλαβικό έθνος με Βουλγαρική διάλεκτο. Μάλιστα, το "βέτο" της Σόφιας εδράζεται στο γεγονός ότι στο έδαφος της διαβιούν αρκετοί Σκοπιανοί των οποίων τη γλώσσα και την εθνότητα αρνείται να δεχτεί ως "Μακεδονική" αφού κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι στο έδαφος της έχει μειονότητες με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Έτσι, οι εθνικιστές των Σκοπίων βρήκαν την ευκαιρία να χτυπήσουν τη "μετριοπαθή" Σκοπιανή κυβέρνηση και να ζητήσουν την επαναφορά του ονόματος του κρατιδίου τους σε σκέτο "Μακεδονία", θυμίζοντας τους "αγώνες" που έγιναν ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα για να ονομαστούν "Μακεδόνες".
Μέσα σε όλο αυτό το λαβύρινθο, η Τουρκία παίζει τα δικά της ιταμά παιχνίδια. Έχοντας μετατρέψει την Αλβανία σε άτυπο προτεκτοράτο και ζητώντας να "προστατεύσει" τα δικαιώματα των μουσουλμανικών μειονοτήτων στα Βαλκάνια (μεταξύ αυτών βεβαίως και της Ελλάδος), η Τουρκία δηλώνει παρούσα και επιθυμεί να υλοποιηθεί το μεγάλο της όραμα, το λεγόμενο Μουσουλμανικό Τόξο που φιλοδοξεί να ενώσει τα Βαλκάνια με την Εγγύ και τη Μέση Ανατολή.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει το ταχύτερο δυνατόν να βοηθήσει στην επίλυση των εθνοτικών, θρησκευτικών και φυλετικών διαφορών ώστε να αποκλειστούν τυχόν διχαστικές ενέργειες "τρίτων" χωρών.
Φυσικά, οι Σλάβοι των Βαλκανίων δεν γίνεται να αλλάξουν αίφνης και από Σλάβοι Ορθόδοξοι να γίνουν Ασιάτες Βουδιστές, οπότε η Ρωσική επιρροή θα υφίσταται πάντοτε.
Παρόλα αυτά, και επειδή οι ΗΠΑ τα επόμενα χρόνια θα έχουν την προσοχή τους στραμμένη στην Κίνα, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι η μόνη που με την ήπια ισχύ της μπορεί να ενσωματώσει χώρες που αυτή τη στιγμή κινδυνεύουν με διάσπαση και εμφυλίους. Αυτό βέβαια προϋποθέτει τη σίγαση των εθνικιστικών παθών και την υποχώρηση των ομάδων εκείνων που εμμένουν σε "μεγάλες" Σερβίες, Αλβανίες, Βουλγαρίες, κλπ.
Από την άλλη, οι χώρες των Βαλκανίων πρέπει να εγκαταλείψουν τη διαφθορά και να εκσυγχρονιστούν ασπαζόμενες τα Δυτικά ιδεώδη και τις δημοκρατικές διαδικασίες.
Το έργο της ΕΕ και δευτερευόντως των ΗΠΑ δεν είναι εύκολο και μια κρίση μπορεί να ξεσπάσει ανα πάσα στιγμή στη Βοσνία, στο Κόσοβο, στα Σκόπια ή αλλού. Η Ελλάδα καλείται να παίξει καίριο ρόλο με πρωτοβουλίες ειρήνευσης και με επενδύσεις στις χώρες της Βαλκανικής για να έχουν αυτές περισσότερες ευκαιρίες ανάπτυξης. Ως γνωστόν, όποιος κάνει μπίζνες δεν κάνει πόλεμο.
Τα τεκταινόμενα είναι πολλά και οι εξελίξεις ραγδαίες.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου