Η σωστή παρακολούθηση απαραίτητη για την έγκυο και το έμβρυο

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟ ΓΙΩΡΓΟ ΝΙΚΟΛΕΤΑΚΗ

ΜΑΙΕΥΤΗΡΑ-ΓΥΝΑΙΚΟΛΟΓΟ

Ειδικευμένο στην Εμβρυομητρική Ιατρική

Κύριε Νικολετάκη, ο τομέας της Εμβρυομητρικής Ιατρικής είναι θεμελιώδης στην κύηση. Χάρη σε αυτό τον τομέα η μέλλουσα μητέρα μπορεί να νιώσει ασφαλής για το βρέφος που θα φέρει στον κόσμο. Πείτε μας τα σημαντικότερα στάδια του προγεννητικού ελέγχου που πρέπει να λάβουν χώρα μέχρι τον τοκετό.

Οι πρώτες εξετάσεις που γίνονται είναι οι εξής : η Γενική Αίματος Με την εξέταση αυτή ελέγχεται η γενική κατάσταση της υγείας της εγκύου , αλλά και τα επίπεδα της αιμοσφαιρίνης. Διαπιστώνεται, επίσης, σε ποια ομάδα αίματος ανήκει και καθορίζεται το Ρέζους. Η γνώση της ομάδας είναι απαραίτητη για την περίπτωση που θα χρειαστεί να γίνει μετάγγιση αίματος, ενώ η γνώση του παράγοντα Ρέζους είναι πολύ σημαντική στην περίπτωση που υπάρχει ασυμβατότητα μεταξύ μίας αρνητικής μάνας και ενός θετικού Ρέζους εμβρύου. Γενική ούρων: Ελέγχεται η σωστή λειτουργία των νεφρών, προκειμένου να αποκλειστούν ενδείξεις για νεφροπάθεια η ύπαρξη σακχάρου. Η εξέταση αυτή επαναλαμβάνεται κάθε μήνα.

Καλλιέργεια κολπικού υγρού, τεστ Παπανικολάου

Αυστραλιανό αντίγονο: Γίνεται έλεγχος για τον εντοπισμό πιθανούς μόλυνσης από τον ιό της ηπατίτιδας Β. Αντισώματα ηπατίτιδας C, Ηλεκτροφόρηση αιμοσφαιρίνης: Εξετάζεται η πιθανότητα να είναι η μητέρα φορέας μεσογειακής αναιμίας ή κάποιας σπάνιας αιμοσφαιρινοπάθειας. Αντισώματα ερυθράς: Είναι πολύ σημαντικό να εξετασθεί το επίπεδο ανοσίας στην ερυθρά καθώς η νόσηση από Ερυθρά στη διάρκεια της κύησης δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στο έμβρυο

Αντισώματα τοξοπλάσμωσης: Η τοξοπλάσμωση οφείλεται σ’ ένα παράσιτο, το τοξόπλασμα. Ο ανθρώπινος οργανισμός μπορεί να μολυνθεί από γάτες από κρέας μολυσμένο που δεν έχει ψηθεί αρκετά και από πράσινα λαχανικά που έχουν χώμα μολυσμένο από τοξόπλασμα. Αν έχετε μολυνθεί στο παρελθόν, υπάρχει ανοσία. Αν δεν υπάρχει ανοσία από το παρελθόν πρέπει η εξέταση να επαναλαμβάνεται κάθε μήνα στη διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Αντισώματα CMV (ενδεχόμενο μόλυνσης από τον κυτταρομεγαλοιό), CRP (έλεγχος για φλεγμονές) HIV (εξέταση για το Aids) VDRL (εξέταση για σύφιλη).

Ηλεκτροκαρδιογράφημα (εξετάζεται η λειτουργία της καρδιάς.)

Σάκχαρο αίματος: Αν διαγνωστεί διαβήτης, επιβάλλεται να αντιμετωπιστεί με ειδική αγωγή. Εάν υπάρχουν λόγοι (π.χ. προηγούμενες αποβολές ή παλίνδρομες κυήσεις) είναι πιθανό ογιατρός να ζητήσει να γίνει και έλεγχος θρομβοφιλίας.

Τα υπερηχογραφήματα. Πρόκειται για τη χρήση υπερηχητικών ακουστικών κυμάτων, τα οποία δεν ακούγονται, ούτε γίνονται αισθητά αλλά δίνουν την εικόνα του εμβρύου και του πλακούντα. Οι υπέρηχοι είναι ακίνδυνοι τόσο για την έγκυο όσο και για το έμβρυο.  Στην αρχή της εγκυμοσύνης χρησιμοποιούνταιγια να προσδιοριστεί χρονικά η κύηση, ο αριθμός των εμβρύων και η βιωσιμότητά τους. Αργότερα αξιολογείται ο ρυθμός ανάπτυξης του εμβρύου, η θέση του πλακούντα, η ποσότητα του αμνιακού υγρού καθώς και τυχόν ανατομικές ανωμαλίες του εμβρύου.

Τα «καθιερωμένα» υπερηχογραφήματα σε μια ομαλή εγκυμοσύνη είναι:

Την 6η εβδομάδα. Πρόκειται για το πρώτο και σημαντικότερο υπερηχογράφημα στο οποίο θα διαπιστώσει ο γιατρός την ομαλή πορεία και τη θέση του εμβρύου.

Ανάμεσα στην 11η – 14η εβδομάδα, γίνεται υπερηχογράφημα για τον προσδιορισμό της αυχενικής διαφάνειας (πάχος του ιστού πάνω από τον αυχένα του εμβρύου), εξέταση για τυχόν ανωμαλίες στο έμβρυο (όπως σύνδρομο Down).

Την 20η – 22η εβδομάδα, πραγματοποιείται το υπερηχογράφημα Β- επιπέδου στο οποίο μπορεί σε ποσοστό 75% να εξεταστεί η αρτιμέλεια του εμβρύου. Κατά της διάρκεια αυτού του υπερηχογραφήματος εξετάζεται αναλυτικά η ανατομία του εμβρύου, προσδιορίζεται η θέση του πλακούντα, η ποσότητα του αμνιακού υγρού, μετριέται η ανάπτυξη του εμβρύου και διερευνούνται τυχόν χρωμοσωμικές ανωμαλίες. Επίσης στο υπερηχογράφημα εντοπίζονται οι κυήσεις αυτές που εμφανίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο υπολειπόμενης ενδομήτριας ανάπτυξης ή προεκλαμψίας.

Τέλος, περίπου στην 30η εβδομάδα έχουμε το υπερηχογράφημα Doppler αγγείων, που μετράει τη ροή αίματος στον ομφάλιο λώρο και στις δύο μητριαίες αρτηρίες, για να διαπιστωθεί εάν ο πλακούντας τροφοδοτείται επαρκώς ή αν υπάρχουν σημάδια πλακουντιακής ανεπάρκειας. Μερικοί μαιευτήρες συμβουλεύουν η εξέταση αυτή να πραγματοποιείται σε όλες τις γυναίκες και άλλοι σε αυτές που παρουσιάζουν επιπλοκές στην παρούσα ή σε προηγούμενες κυήσεις.

Η αμνιοπαρακέντηση είναι μια ουσιώδης επεμβατική εξέταση που όμως προκαλεί κάποιο φόβο σε οριμένες εγκύους. Πόσο σημαντική είναι η εξέταση αυτή ιδίως για εγκύους μεγαλύτερης ηλικίας;

Ο αμνιακός σάκος αποτελεί μια σακούλα με υγρό μέσα στην οποία βρίσκεται το μωρό στη μήτρα. Η αμνιοπαρακέντηση είναι ένας τρόπος να πάρουμε λίγο από αυτό το υγρό για να κάνουμε γενετικό έλεγχο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Συνήθως χρησιμοποιείται για να ελέγχονται τα γονίδια ή τα χρωμοσώματα του μωρού για συγκεκριμένες γενετικές ασθένειες.

Αμνιοπαρακέντηση μπορεί να προταθεί για διάφορους λόγους. Άν η έγκυος είναι μεγαλύτερης ηλικίας (πάνω από 35 ετών), υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος να κάνει παιδί που πάσχει από γενετικά νοσήματα όπως το σύνδρομο Down. Επίσης ενδείκνυται στην περίπτωση γενετικών ανωμαλιών που μπορεί να υπάρχουν στους γονείς και κατά συνέπεια και στο έμβρυο.

Η αμνιοπαρακέντηση γίνεται συνήθως μετά τη 16η εβδομάδα της κύησης. Λιγότερες από 1 στις 100 γυναίκες (1%) αποβάλλουν ως αποτέλεσμα της αμνιοπαρακέντησης. Τα αποτελέσματα του ελέγχου συνήθως παρέχουν πληροφορίες για την ασθένεια για την οποία έγινε ο έλεγχος. Ορισμένες μόνο φορές η εξέταση ίσως δώσει αποτελέσματα που σχετίζονται με άλλες ασθένειες.

Πείτε μας πως αντιμετωπίζονται διάφορες παθήσεις της κύησης όπως η προεκλαμψία και η εκλαμψία καθώς και ο διαβήτης της εγκυμοσύνης.

Η προεκλαμψία (preeclampsia) είναι μια διαταραχή που συμβαίνει κατά την εγκυμοσύνη. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν υπέρταση κατά την κύηση και πρωτεϊνουρία (λευκωματουρία) δηλαδή πολλές πρωτείνες στα ούρα οι οποίες μπορούν να φτάσουν πάνω από 300 mg σε συλλογή ούρων 24ώρου. Ο μόνη “θεραπεία”σήμερα είναι ο πρόωρος τοκετός.

Η προεκλαμψία εκδηλώνεται τις περισσότερες φορές μετά την 20ή εβδομάδα (5ος μήνας) της κύησης και συχνότερα τις τελευταίες εβδομάδες, δηλαδή από την 38η (7ος μήνας) και μετά. Αφορά, περίπου, το 5 με 8% των κυήσεων. Είναι συνήθως ήπιας μορφής, μερικές φορές, όμως, μπορεί να είναι σοβαρή και επικίνδυνη τόσο για τη μητέρα όσο και για το έμβρυο εάν δεν υπάρξει η κατάλληλη αντιμετώπιση.

Πάντως, υποχωρεί μετά τον τοκετό, συνήθως σε διάστημα 24-48 ωρών. Η προεκλαμψία μπορεί να περιορίσει τη ροή του αίματος διαμέσου του πλακούντα. Σαν συνέπεια, το έμβρυο λαμβάνει λιγότερο αίμα, οξυγόνο και θρεπτικές ουσίες. Αν δεν υπάρξει πρόληψη και κατάλληλη αντιμετώπιση, είναι πιθανό το μωρό να γεννηθεί μικρόσωμο και ελλιποβαρές.Ευτυχώς, σήμερα με τη σωστή παρακολούθηση της εγκύου σπάνια αφήνεται η προεκλαμψία να προχωρήσει σε εκλαμψία και καταστάσεις απειλητικές για την γυναίκα και το έμβρυο. Η εκλαμψία περιλαμβάνει τα συμπτώματα της προεκλαμψίας και επιπλέον επιληπτικούς σπασμούς. Η διάγνωση γίνεται σήμερα μέσω με μέτρηση της αρτηριακής πίεσης και τεστ ούρων.

Η μόνη πραγματική θεραπεία της προεκλαμψίας είναι η απομάκρυνση της κύησης. Εαν η προεκλαμψία εμφανιστεί στο δεύτερο τρίμηνο της εγκυμοσύνης και το έμβρυο δεν είναι βιώσιμο τότε γίνονται προσπάθειες για να κερδιθεί χρόνος ώστε το έμβρυο να προλάβει να ωριμάσει νευρολογικά και αναπνευστικά. Η αντιμετώπιση εξαρτάται από τη βαρύτητα της κατάστασης.

Στην ελαφριά μορφή της κατάστασης, η γυναίκα μπορεί να παραμείνει στο σπίτι υπό στενή παρακολούθηση, με οδηγίες να μείνει ξαπλωμένη ιδιαίτερα σε αριστερή πλάγια θέση γιατί έτσι αυξάνεται η αιματική ροή στον πλακούντα κάτι που δίνει περισσότερο οξυγόνο και θρεπτικά στοιχείο στο έμβρυο.

Πρέπει να γίνεται ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης με αντιυπερτασικά φάρμακα κατάλληλα για την κύηση. Επίσης πρέπει να γίνεται καθημερινά μέτρηση της αρτηριακής πίεσης και των πρωτεϊνών στα ούρα καθώς και του σωματικού βάρους. Επίσης είναι απαραίτητος ο συχνός εργαστηριακός έλεγχος και η παρακολούθηση του εμβρύου με υπερηχογράφημα.

Σε περιπτώσεις μέτριας και βαριάς προεκλαμψίας χρειάζεται νοσηλεία στο νοσοκομείο για να χορηγηθούν στην έγκυο γυναίκα ενδοφλέβια αντιυπερτασικά φάρμακα και θειικό μαγνήσιο. Επίσης γίνονται ενέσεις με κορτικοστεροειδή για να επιταχυνθεί η πνευμονική ωρίμανση του εμβρύου. Ουσιαστικά είναι μια μάχη με τον χρόνο, ώστε να γεννηθεί ένα έμβρυο συνήθως με καισαρική τομή το οποίο να είναι όσο το δυνατόν πιο ώριμο καιχωρίς να κινδυνεύει η ζωή της γυναίκας.

Σε πολύ βαριά προεκλαμψία η οποία εξελίσσεται γρήγορα μπορεί να γίνει καισαρική τομή ακόμα και αν το έμβρυο δεν είναι ώριμο γιατί προέχει η ζωή της γυναίκας. Η έγκυος γυναίκα μπορεί να παρουσιάσει σοβαρές βλάβες όπως σπασμούς ή εγκεφαλική αιμορραγία. Ορισμένοι γιατροί συστήνουν τη λήψη ασπιρίνης, για την αποφυγή σχηματισμού θρόμβων, Η δοσολογία της ασπιρίνης που έχει προταθεί είναι 80-150 mg καθημερινά με πιο συνηθισμένη τα 100 mg.

Σχετικά με το διαβήτη κύησης, να τονίσουμε ότι κατά την διάρκεια της κύησης ο μεταβολισμός της εγκύου αλλάζει. Αποτέλεσμα αυτού είναι η διαφοροποίηση της χρησιμοποίησης της γλυκόζης (σακχάρου) από τα κύτταρα και η αντίσταση των κυττάρων στην ινσουλίνη, την ορμόνη που ρυθμίζει την χρήση της γλυκόζης στα κύτταρα. Οι αλλαγές αυτές συμβαίνουν σε όλες τις έγκυες. Σε ορισμένες ωστόσο οι αλλαγές αυτές οδηγούν στην εμφάνιση πολύ υψηλών τιμών σακχάρου, σε αυτό δηλαδή πουονομάζουμε διαβήτη κύησης.

Κάθε γυναίκα που σχεδιάζει να μείνει έγκυος είναι καλό να ρυθμίσει το βάρος πριν την κύηση. Αν ωστόσο η κύηση ξεκινήσει με αυξημένο βάρος πρέπει από την αρχή να ακολουθηθεί σωστό διατολόγιο προκειμένου να αποφευχθεί η ανάπτυξη διαβήτη.

Στην περίπτωση που η καμπύλη γλυκόζης είναι παθολογική η έγκυος μπαίνει σε καθημερινη αυτό-μέτρηση γλυκόζης και σε διαιτολόγιο. Αν οι μετρήσεις παραμείνουν παθολογικές τότε πρέπει να γίνει αγωγή με ινσουλίνη.

Ποιούς κινδύνους ενέχουν οι πολύδυμες κυήσεις;

Η επίπτωση των πολύδυμων κυήσεων έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Πιθανές αιτίες είναι η μεγαλύτερη ηλικία των νέων μητέρων, οπότε και η πιθανότητα αυτόματης σύλληψης πολύδυμων κυήσεων αυξάνει, ενώ παράλληλα έχει αυξηθεί η χρήση της τεχνολογίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης, οπότε και προκύπτουν περισσότερες δίδυμες / πολύδυμες κυήσεις.

Αυτές οι κυήσεις παρουσιάζουν αυξημένο αριθμό επιπλοκών και συνεπώς χρήζουν παρακολούθηση από εξειδικευμένο ιατρό με εμπειρία.

Ο πρόωρος τοκετός πριν από τις 32-33 εβδομάδες κύησης είναι κύρια αιτία επιπλοκών στις πολύδυμες κυήσεις. Το ρίσκο αυτό είναι μόλις 1% σε μονήρη κύηση, ενώ αυξάνει 10% σε διχοριακά δίδυμα και 15% σε μονοχοριακά δίδυμα, λόγω της εμφάνισης επιπλοκών από τις αναστομώσεις του πλακούντα.

Συνεπώς, η μέτρηση του μήκους του τραχήλου της μήτρας κατά την υπερηχογραφική εξέταση στο πρώτο και δεύτερο τρίμηνο, βοηθά στην πρόληψη και ορθή αντιμετώπιση επικείμενης προωρότητας.

Δρ. Γεώργιος Νικολετάκης, MD, PhD, Προγεννητικός έλεγχος και υπερηχογραφία

Μετεκπαιδευθείς στο King's College Hospital, London, UK

Διεύθυνση ιατρείου : "Κέντρο Ιατρικής Εμβρύου", Αρχιεπισκόπου Μακαρίου 52 και Μελισσηνών 20, 1ος όροφος (πλησίον Μαιευτηρίου Μητέρα Κρήτης). Τηλ. 2810221535, κινητό 6976562888, 

Email nikoletakisg@hotmail.com