Επιχειρείν, αλλά πως;

του Μανόλη Μπουχαλάκη

Υπάρχει μια γνωστή επωδός στα ρεπορτάζ που ασχολούνται με τις επιχειρήσεις, ιδιαίτερα τις μικρομεσαίες. Συνεχώς ακούμε για λουκέτα, για απολύσεις, για δράματα και αναστεναγμούς. Πρέπει όμως κάποτε να κάνουμε το μεγάλο βήμα και να σύρουμε το παραπέτασμα πίσω από το επιχειρείν όπως το αντιλαμβανόμαστε συνήθως στην Ελλάδα. Ίσως έτσι μειώσουμε τον πόνο και την πίκρα των λουκέτων.

Θα αναφερθώ πολύ γρήγορα στις μεγάλες εταιρείες. Εδώ ακολουθούνται κατά κανόνα γνωστές και επιτυχημένες τεχνικές μάρκετινγκ, οπότε το κλείσιμο μιας μεγάλης εταιρείας πολλές φορές έχει να κάνει με τρίτους παράγοντες όπως η κακοδιαχείρηση, η αλόγιστη επέκταση, ο υπερβολικός δανεισμός, μια απρόσμενη καταστροφή (π.χ. φωτιά στο Μινιόν, ναυάγιο Σαμίνα και κατάρρευση της MFG, κλπ). 

Μεγάλες εταιρείες στην Ελλάδα επίσης κατέρρευσαν λόγω της μείωσης της ζήτησης λόγω κρίσης (Σπρίντερ, Άλεξ Πακ, Ηλεκτρονική, κλπ). 

Η σταθερή ωστόσο και πένθιμη επωδός ακούγεται από τα ΜΜΕ για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Μας λένε πόσες χιλιάδες κλείνουν τη μέρα, πόσες το μήνα, πόσοι μπαίνουν στην ανεργία, κλπ.

Κανείς ρεπόρτερ όμως δεν λέει πόσες ανοίγουν! Στους εμπορικούς συλλόγους κάθε μήνα υπάρχουν και νέες εγγραφές. Αρκετές φορές κλείνουν περισσότερες από όσες ανοίγουν αλλά το βέβαιο είναι πως ανοίγουν. Λόγω της κρίσης οι νέες εταιρείες έχουν αντικείμενο κυρίως την εστίαση και την εκμετάλλευση προϊόντων καφέ. Το κατά πόσο αυτός ο προσανατολισμός είναι υγιής επιχειρηματικά και αν φέρνει πραγματικό πλούτο στη χώρα δεν είναι του παρόντος να αναλύσουμε. Το γεγονός είναι πως υπάρχει ακόμη κόσμος και δεν είναι και τόσο λίγοι, που επενδύει σε νέες επιχειρήσεις. Κάποιοι επιδοτούνται από κονδύλια του ΕΣΠΑ αλλά αρκετοί βάζουν από την τσέπη τους, δείχνοντας πως δεν σκέφτονται τυχόν ρίσκα ή λουκέτα.

Ας αναλογιστούμε πως ήταν η κατάσταση στο Ελληνικό επιχειρείν πριν 10 χρόνια. Θα βλέπαμε μια μεγαλοπρεπή "φούσκα" για την οποία κανείς δεν ανησυχούσε αν θα έσπαγε. Κόσμος έμπαινε και έβγαινε στα καταστήματα ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών "φορτώνοντας" υπέρμετρα πιστωτικές κάρτες που εδίδοντο σαν πασατέμπος από τις τράπεζες.

Αγοράστηκαν πολυτελή αυτοκίνητα, πανάκριβες τηλεοράσεις και οικοσυσκευές, άπειρα λάπτοπ και προϊόντα τεχνολογίας. Ταβέρνες και εστιατόρια έκαναν χρυσές δουλειές με λογαριασμούς που θύμιζαν Σαουδάραβες. Τα μπουζούκια και τα κλαμπ ήσαν ασφυκτικά γεμάτα και γινόταν συναγωνισμός ποιος θα πάρκαρε σε καλύτερη θέση το μουράτο του αυτοκίνητο δίνοντας το αντίστοιχο φιλοδώρημα στον υπάλληλο που κανόνιζε τις θέσεις πάρκινγκ έξω από το κέντρο διασκέδασης.

Πόσος κόσμος δεν πήγε στο εξωτερικό με διακοποδάνεια, δεν ψώνισε με εορτοδάνεια, δεν αισθάνθηκε παραλής με λεφτά που δεν ήταν δικά του; Αλλά και πόσος κόσμος δεν πλούτισε από αυτή την ιδιότυπη κραιπάλη και τον αχαλίνωτο καταναλωτισμό της κοινωνίας τότε;

Μετά, ήρθε η κρίση και όλα ανατράπηκαν. Ο μέσος Έλληνας ξύπνησε από ένα βαθύ ύπνο και αίφνης κατάλαβε πως δεν είναι για εμίρης, αλλά μάλλον για κακομοίρης. Κόπηκαν πολλά έξοδα, τα γκάτζετ αραίωσαν, τα SUV πλέον φάνηκαν σαν ανήμερα θηρία που κατάπιναν βενζίνη και έπρεπε να αποσταλούν στον αγύριστο, τα Σβαρόφσκι στις διακοσμήσεις έμειναν να περιμένουν. Όλα αυτά ήταν λογική συνέπεια της ανακάλυψης πως με ξένο χρήμα δεν μπορείς να πας μακριά.

Ερχόμαστε τώρα στο κεντρικό σημείο του θέματος μας. Θα μπορούσε κανείς να πει πως αυτό το μοντέλο επιχειρείν που βασίστηκε σε "φούσκες" και αέρα κοπανιστό, θα μπορούσε να κρατήσει για πάντα και να φέρει ανάπτυξη; Η λογική του "ζήσε σήμερα, αύριο δεν ξέρεις" και της σπατάλης ευνόησε το μέσο Έλληνα; Απλά πλούτισε κάποιους και μετά έκλαιγαν και οι δυο. Και ο πελάτης που πια δεν είχε να αγοράζει εν πολλοίς άχρηστα πράγματα, αλλά και ο μαγαζάτορας που περίμενε πως για πολλά χρόνια ο κόσμος θα αγόραζε πανάκριβα προϊόντα.

Καταλήγουμε λέγοντας πως το παλιό σύστημα του επιχειρείν στην Ελλάδα τελείωσε. Η χώρα άλλαξε ριζικά και για τα επόμενα 10-15 χρόνια δεν αναμένεται ούτε κατά το ήμισυ επιστροφή στο μοντέλο της κατανάλωσης. Για αυτό, το μοντέλο επιχειρείν που βασίζεται στην προσέλκυση πελατών για να τους πουλήσει προϊόντα που θα τους κάνουν να δείχνουν πλουσιότεροι, τεχνολογικά προοδευμένοι και κοσμοπολίτες, θεωρείται τελειωμένο και τα απόνερα από το μεγάλο κύμα της αλλαγής θα σκάνε στην αγορά για αρκετό καιρό ακόμη.

Αντίθετα, βραχυ-μεσοπρόθεσμα, κερδισμένοι θα είναι όσοι επενδύσουν σε προϊόντα με καλή σχέση τιμής και ποιότητας, απαλλαγμένα από ανοησίες του λάϊφ στάϊλ και της επίδειξης. Πέρα από την επένδυση σε καφετέριες και σουβλατζίδικα, οι υγιείς δυνάμεις της αγοράς μπορούν να στραφούν σε καινοτόμα προϊόντα, σε αγορές εκτός Ελλάδας και στην εξεύρεση της χρυσής τομής ανάμεσα σε αυτό που προσφέρουν σε σχέση με αυτό που μπορεί να αγοράσει ο μέσος Έλληνας του τώρα, όχι του χθες.

Όσο δε για αυτούς που έχουν τη δυνατότητα να εντρυφούν στο παλιό σύστημα, είτε πρόκειται για καταναλωτές είτε για επιχειρηματίες, δεν τίθεται θέμα. Η πλούσια πελατεία δεν επηρεάζεται εύκολα από κρίσεις, οπότε και θα παραμείνει πιστή στα προϊόντα που πάντα αγόραζε.

Για τους άλλους καταναλωτές όμως, που αποτελούν και την πλειοψηφία, απαιτείται σκέψη, ευρηματικότητα και καλή και πολλή δουλειά για να κερδηθούν. 

Άν αυτό συμβεί, τα λουκέτα θα λιγοστέψουν και η οικονομία θα σταθεροποιηθεί. Αυτό είναι και το μεγάλο ζητούμενο για κοινωνική συνοχή και πρόοδο.