του Μανόλη Μπουχαλάκη
Αναμφισβήτητα η τέχνη είναι στην καρδιά των δραστηριοτήτων του ανθρώπου. Από την εποχή των σπηλαίων και τις αναπαραστάσεις ζώων, ανθρώπων και θεών μέχρι τη γλυπτική, τη ζωγραφική, την αρχιτεκτονική, τη μουσική και το θέατρο η ανάγκη για καλλιτεχνική έκφραση ήταν συνεχής. Μέσα από την τέχνη πολλές φορές "διαβάζουμε" την ιστορία και τη ζωή άλλων λαών και πολιτισμών.
Κατά καιρούς και ανά τους αιώνες υπήρχαν πάντα διάφοροι "αντικομφορμιστές", αντισυμβατικοί καλλιτέχνες που για δικούς τους λόγους ζωγράφιζαν, έκαναν γλυπτική, έπαιζαν θέατρο ή τραγουδούσαν ιστορίες και θέματα με τα οποία δεν ασχολούνταν οι περισσότεροι του είδους τους. Τα κίνητρά τους βασίζονταν στα ένστικτά τους, τις εμπειρίες και την ψυχοσύνθεσή τους και όχι σε νόρμες και παραδόσεις.
Μετά την Αναγέννηση, στην Ευρώπη έλαβαν χώρα μεγάλες αλλαγές σε όλες σχεδόν τις μορφές τέχνης. Εγκαταλείφθηκαν παλαιά στερεότυπα και για πολλούς αιώνες κατόπιν η Τέχνη άλλαζε με γοργούς ρυθμούς. Σχολές και "ρεύματα" δημιουργήθηκαν και εγκαταλείφθηκαν.
Σπάνια όμως καλλιτέχνης αντιτάχθηκε φανερά κατά της πατρίδας του, της θρησκείας, της οικογένειας ή κατά ηγεμόνων. Κάποιος θα ισχυριζόταν οτι οι διάφοροι βασιλείς και δικτάτορες σαφώς δε θα άφηναν κανένα να εκφραστεί εναντίον τους. Ναι μεν η λογοκρισία ανέκαθεν υπήρχε στην τέχνη αλλά και οι ίδιοι οι καλλιτέχνες δεν έδειχναν οτι ήθελαν να γίνουν προκλητικοί σε ευαίσθητα ζητήματα, ιδιαίτερα αν αναλογιστούμε οτι πάρα πολλοί εξ αυτών είχαν την τέχνη ως μέσο βιοπορισμού και οι χορηγίες και αναθέσεις έργων ήταν το κύριο μέσο για να ζήσουν.
Στον 20ο αιώνα και μετά τα διάφορα κινήματα χειραφέτησης και κοινωνικής ανεξαρτησίας, η τέχνη επίσης επηρρεάστηκε και αυτό φάνηκε παντού: από το θέατρο και το σινεμά μέχρι τη μουσική και τη ζωγραφική. Διάφορα "ταμπού" έσπασαν και άλλοτε απαγορευμένες ιδέες μπήκαν στο προσκήνιο και έγιναν αποδεκτές. Στην Ελλάδα ο Νίκος Καζαντζάκης, ένας καλλιτέχνης βαθιά "ψαγμένος" για να βρει το Θεό μακριά από σκοταδισμούς και υποκρισίες, θέλησε να εξερευνήσει το Χριστό σε τέτοιο βαθμό που τον ήθελε σε απόλυτο σημείο άνθρωπο, ακόμα και αν ήταν δυνατόν να πάρει το τουφέκι να εξεγερθεί κατά των Τούρκων. Αυτή του η λαχτάρα τον έκανε να γράψει και τον Τελευταίο Πειρασμό για το οποίο έργο αδίκως εδιώχθη. Υπέπεσε όμως στον πειρασμό ο ίδιος να δώσει μια εκδοχή του Χριστού που ήταν κόντρα όχι απλά στα διδάγματα της Εκκλησίες αλλά κόντρα στις ίδιες τις ιερές μαρτυρίες για το Χριστό.
Τα Ευαγγέλια μαρτυρούν οτι ο Χριστός ως γιος του Θεού πειράστηκε σε όλα αλλά δεν αμάρτησε. Πειράστηκε, σίγουρα. Δεν ενέδωσε όμως ούτε ονειρεύτηκε πως θα ήταν η ζωή του με τη Μαγδαληνή. Απλά διότι είχε σκοπό να πεθάνει για την ανθρωπότητα και τις αμαρτίες της. Η αποστολή του σύμφωνα με την Αγία Γραφή ήταν υπεράνω της οικογένειας.
Σαφέστατα υπάρχουν πολλοί που δεν πιστεύουν τις γραφές και τα Ευαγγέλια άρα και αρνούνται την ύπαρξη του Χριστού. Άλλος θα πει οτι ένεκα της Τέχνης δικαιούται ο καλλιτέχνης να δώσει μια διαφορετική εκδοχή. Το πρόβλημα όμως με το Χριστό είναι οτι πρέπει είτε να δεχτούμε οτι ήταν ο γιος του Θεού άρα αναμάρτητος ή να αποφανθούμε πως δεν υπήρχε Χριστός και πως τα Ευαγγέλια είναι κάλπικα άρα ματαίως ασχολείται κανείς με αυτόν. Άν όμως ο καλλιτέχνης αποφανθεί στο έργο του οτι ο Χριστός υπήρξε είναι παράλογο να υπάρχει η δημιουργία ενός άλλου Χριστού από αυτόν που αφηγούνται οι μόνες υπάρχουσες πηγές, τα Ευαγγέλια και να προσδώσουμε στο Χριστό που δημιούργησε το μυαλό μας τάσεις ομοφυλοφιλίας ή να τον παρουσιάσουμε ως Τσε Γκεβάρα. Άν βέβαια κάποιος έχει ιστορικά στοιχεία που ίσως αμφισβητούν τη θεία φύση του Χριστού μπορεί να τα παρουσιάσει.
Παρομοίως, δεν μπορεί κανείς να ισχυριστεί σε ένα του έργο οτι ο Μωάμεθ είχε παράξενες σεξουαλικές προτιμήσεις. Πέραν του οτι θα ξεσηκώσει το Μουσουλμανικό κόσμο (όπως και έγινε με την ταινία που παίχτηκε πρόσφατα), θα πρέπει να δώσει τα απαραίτητα ιστορικά στοιχεία που θα ανατρέψουν την εικόνα που έχουν για αυτόν οι Μουσουλμάνοι. Άν δεν τα έχει, δεν μπορεί να δημιουργήσει μια δική του εκδοχή των πραγμάτων. Ιδιαίτερα όταν στο Ισλάμ ο Μωάμεθ θεωρείται ιερό πρόσωπο. Όπως θεωρείται ο Χριστός στο Χριστιανισμό και ο Βούδας στο Βουδισμό.
Η τέχνη λοιπόν μπορεί μεν να έχει πολλές εκφάνσεις και μπορεί να μην βαδίζει σε στερεότυπα αλλά η ενασχόληση με κάτι που πολλοί άνθρωποι θεωρούν ιερό θα πρέπει να είναι προσεκτική. Ακόμα και με κάτι που πολλοί θεωρούν απλά δημοφιλές χρειάζεται προσοχή. Ο ρόλος της Εβίτας Περόν που υποδύθηκε η Μαντόνα πριν χρόνια για ένα μιούζικαλ που έκανε εξόργισε τους Αργεντίνους που θεωρούσαν οτι η τραγουδίστρια δεν είχε κανένα δικαίωμα να αναλάβει να παίξει το ρόλο μιας αγαπητής για αυτούς γυναίκας.
Τα όρια της λογοκρισίας με την ασυδοσία είναι κατά τη γνώμη μου απολύτως διακριτά. Ούτε λογοκρισία χρειάζεται μα ούτε και έλλειψη σεβασμού. Κι αν κάποιος θέλει να γίνει το κέντρο της προσοχής επειδή ακριβώς έχει σκοπό να προκαλέσει μέσω της τέχνης, θα μπορούσε να θεωρηθεί ίσως και εγωκεντρικός. Διότι την προσοχή μάλλον πρέπει να την τραβά το ταλέντο και όχι η πρόκληση.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου